هفت سال «بله‌قربان‌گو‌» باشیم؟

مشاورهٔ تربیتی

پرسش:
روایتی از رسول اکرم(ص) شنیده‌ایم که حضرت می‌فرمایند: فرزند هفت سال امیر، هفت سال بنده و هفت سال وزیر است.
به نظر می‌رسد براساس این فرمایش، ما موظفیم در دوران کودکی فرزندمان به تمام خواسته‌های وی تن بدهیم و به‌هیچ‌وجه او را نهی نکنیم. از طرفی با عدم‌تذکر درخصوص خطاهای وی و فراهم‌آوردن تمام خواسته‌های فرزندمان، روحیه‌ای در درون او شکل می‌گیرد که از آن با عنوان لوس‌بودن یاد می‌کنیم. با توجه به این موضوع، آیا باید ما هفت سال دهانمان را ببندیم و همیشه بله‌قربان‌گوی کودکمان باشیم؟

پاسخ ما:
۱. کاوش درباره احادیث:
حدیث‌های معصومان مانند آیه‌های قرآن تفسیر می‌خواهد؛ به‌ویژه احادیث درس‌آموز و کردارطلب مانند روایات فقهی، حقوقی و تربیتی. نمی‌شاید بلکه نمی‌باید به ظاهر احادیث نگاه کرد و بدون بررسی کارشناسانه، آنها را قبول یا رد کرد. بیفزاییم که آیه‌های قرآن نیاز به بررسی مأخذ و سند ندارد، اما در استفاده از احادیث باید دربارهٔ مأخذ و سند آنها نیز کاوش کرد. روایتی که از پیامبر اکرم(ص) دربارهٔ مراحل سه‌گانهٔ تربیت آورده‌اید نیز مشمول همین قاعده است. دقت کنید.

۲. ولنگاری تربیتی:
ولنگاری تربیتی را تجویز نمی‌کنیم. کودک، نیازمند تربیت است؛ اما سختگیری تربیتی را نیز ناروا می‌شماریم.

۳. حساسیت افراطی:
از پدیده‌های نامبارکی که در عصر ما به‌وجود آمده، «گیر دادن‌های تربیتی» است. از عوامل این پدیده، یکی تنگ‌شدن خانه‌هاست. کودک همواره در نظر مادر و پدر است و امر و نهی‌های والدین باران‌سا بر سر و جانش می‌بارد و از او دمار برمی‌آورد. و عامل دیگر، حساس‌شدن والدین دربارهٔ تربیت فرزند است. این حساسیت برآمده از افزایش میزان تحصیلات و مطالعات والدین است. این عامل اگرچه در ذات خود خجسته است، اما افراط در آن، کار تربیت را خراب می‌کند.

۴. ملامت هرگز!
در پاره‌ای از شیوه‌های تربیتی از ملامت بهره می‌جویند. حال‌ آنکه ملامت ضدتربیت است. این سخن امیرمؤمنان علی(ع) را ببینید:
«اَلاِْفْراطُ فِى الْمَلامَةِ یَشُبُّ نیرانَ اللَّجاجِ؛
افراط در ملامت و سرزنش، آتش لجاجت را برمی‌افروزد».*
در ساحَت تربیت جایی برای ملامت وجود ندارد. در آموزه‌های دینی‌مان آمده است که اگر کسی گناهی کرد که کیفر شرعی دارد، او را کیفر دهید، اما ملامتش نکنید؛ یعنی سرزنش از کیفر نیز دردآورتر است.

۵. مطالعه تربیتی:
والدین برای تربیت نیکوی فرزند باید مطالعه کنند، بسیار.
اینک معرفی چند کتاب تربیتی:
- کتاب «من و کودک من»، دکتر جواد فیض، امیرکبیر، تهران.
- کتاب «نسیم مهر» در سه جلد، حسین دهنوی، خادم‌الرضا، قم.
- کتاب «کمک برای والدین»، ترجمهٔ دکتر حسین فاکر و دکتر حمیدرضا کاظمی، نشر کتاب آشنا، تهران.
- کتاب «هشدارهای تربیتی»، علی‌اکبر مظاهری، نشر هجرت، قم.
- کتاب «امیل»، ژان ژاک روسو، ترجمهٔ منوچهر کیا، نشر گنجینه، تهران.
دریافت مطالب کتاب «امیل» به دانش بالا نیاز دارد. نیز دقت در مطالعه را می‌طلبد.

۶. مشاوره:
مشاوره با مشاوری دانا و توانا در هر کاری راهگشاست. در عرصهٔ تربیت نیز.
باب مشاوره با ما همیشه به رویتان باز است.
خداوند سبحان رهنما و یاورتان باشد.

* بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۲۳۲

علی‌اکبر مظاهری 
۹۸/۹/۸
ماهنامۀ خانوادۀ آرام/شمارۀ اول/ شهریور 1398 / صفحه‌های 30 و 31