فزون طلبی با ما چه می کند؟

نویسنده: مهندس فاطمه کوثر، مجله خانه خوبان، شماره ۱۱۹، بهمن ۹۷.

فزون‌طلبی در هر چیزی بد است؛ خواه در مال باشد، خواه در علم، خواه در محبوبیت، و مانندهای آن‌ها. این همان است که از «کمال طلبی‌های غلط» آغاز می‌شود.
صفت «غلط» برای کمال‌طلبی، در اینجا، هدفمند انتخاب شده است. چرا می‌گوییم غلط؟ چون کمال‌خواهی، صفت پسندیده‌ای است، که برای رسیدن به هدف خلقت، در وجود ما نهاده شده، اما ناگواری‌ها از آنجا شروع می‌شود که این کمال‌خواهی را در مسیر برتری‌طلبی و به‌اصطلاح عمومی، «اول‌بودن» و «برجسته‌بودن»، به کار می‌اندازیم و آن‌وقت است که آگاهانه یا ناآگاه، دچار کثرت‌طلبی و فزون‌طلبی می‌شویم، که عواقب ناگوار بسیاری در پی دارد.
گاهی، تلخی و سختی برخی امور را وقتی می‌توان عمیقاً درک کرد که شیرینی و آسایش حالت عکس آن را چشیده باشیم. بنا بر تمثیل، اگر «راحتی خیال در حالت قناعت و رضایت» را بچشیم، درمی‌یابیم که تا به حال چقدر خودمان را اذیت می‌کرده‌ایم!

عواقب ناگوار

عواقب سخت و ناآرام کدام‌اند؟ استرس رقابت، سرخوردگی هنگام اول نشدن، همیشه ناراضی بودن.
این سومی خیلی سنگین است؛ تحمیل فشار و اجبار بر خودمان برای رسیدن حتمی به اهداف فراوانی که بر اساس کمال‌طلبی، بر خودمان آوار کرده‌ایم.
خوب است به آموزه‌های دینی‌مان بازگردیم. امام علی(ع) فرموده‌اند:
«من اصلاح شما را به قیمت تباهی خودم نمی‌خواهم».*
عجب سخنی است این سخن! یعنی امام معصوم، با آن‌همه دلسوزی که برای خلق خدا داشته‌اند، حتی در راه هدایت مردم نیز اهل تکلف نبوده‌اند. آری، انسان باید خوب کار کند، اما تا همان‌جایی که می‌تواند. خوب کار کند، اما مجبور نیست در هر زمینه‌ای، بهترین باشد. همین که «خوب» باشد کافی است. نیازی به «عالی» بودن نیست. همین که تلاشی با آرامش بکند، کافی است، نیازی به تلاش بی‌وقفه و تحمیلی نیست.
گاهی هم بعضی جملات مشهور در این زمینه، ما را به اشتباه می‌اندازد. جملاتی از قبیل:
«من حتماً به هدفم می‌رسم».
«من می‌توانم بهترین باشم» و مانند این‌ها.
در حالی که اگر ما سست‌همت و تنبل نباشیم، ولی اندکی نقص را هم در هر چیزی بپذیریم، موفق‌تر و آرام‌تریم.

* نهج‌البلاغه، خطبه ۶۹.